Zawartka, nadzieja umiera ostatnia.

Posted on Sierpień 29, 2018 Updated on Wrzesień 19, 2018

W podziękowaniu rodzinie Zawartków za podzielenie się tą bolesną historią.

W grudniu 2016 roku powstał pierwszy wpis o rodzinie Zawartków z Kobrynia, który można przeczytać tutaj

Kilka miesięcy poźniej zgłosił sie do mnie Pan Grzegorz, który po lekturze mojego wpisu postanowił się podzielić historią rodziny Zawartków. Babcia Pana Grzegorza to właśnie Alicja z domu Zawatka, zdjęcie z jej chrztu umieszczone było w pierwszym moim artykule. 

Bardzo zależało mi na tym, aby jak najwierniej odtworzyć wydarzenia jakie miały miejsce 77 lat temu i wcześniej, z tego też powodu poniższy zapis jest prawie w całości dokładnym przedstawieniem historii oczami Alicji z domu Zawartka.

Oto co udało się ustalić o historii rodziny Zawartków.

Historia rodziny Zawartków, opowiedziana przez Alicję córkę policjanta zamordowanego w Katyniu, spisana przez jej wnuka. Pan Grzegorz za zgodą Pani Alicji przekazał mi tę historię, wszyscy mamy nadzieję, że pamięć o tamtych wydarzeniach będzie trwać i będzie przestrogą dla kolejnych pokoleń. 

Zdjęcie z chrztu Alicji córki Jana i Józefy Zawartków

Od lewej: Siostra Józefy Zawartki – Stefania Rak, dziecko – Alicja Zawartka, Józefa Zawartka – matka dziecka, Zdzisław Zawartka – brat, Jan Zawartka – ojciec dziecka, p. Kindracki – kolega Jana. Dwaj ostatni byli policjantami w przedwojennej Polsce.

 W nawiązaniu do wpisu z 2016 roku Pan Grzegorz napisał: „Wujenka” o której Pani napisała (artykuł „Rodzina Zawartka -Kobryń”, to mama mojej Babci – Józefa Zawartka (de domo Makowska) – to moja prababcia. Helena (wszyscy nazwali ją Wandą) Ostrowska była czasami gościem w domu mojej Babci w Proszowicach. Babcia była na pogrzebie syna Ostrowskich, babcia odwiedzała Helenę(Wandę ) w szpitalu, była na pogrzebie Heleny (Wandy) jak i Romana. Oboje już nie żyją, pochowani zostali w Prandocinie. Ostrowscy opisani tutaj .

Historia

Jan Zawartka

Urodził się w Łętkowicach region Proszowic, koło Krakowa w 1902 roku. Tam uczęszczał do szkoły. Służbe wojskowa odbył w latach 1923-1925. Po jej zakończeniu rozpoczął pracę jako policjant w Miechowie, a następnie w Jermiczach koło Kobrynia. Trafił tam w roku 1928 wraz z żoną pochodząca z  Józefina  koło  Słomnik. 

Jan i Józefa mieli dwójkę dzieci Alicję i Zdzisława. Jan miał także siostrę Karolinę.

Karolina Zawartka wyszła za mąż za Antoniego Gawła. W czasie okupacji Niemcy zastrzelili go w ramach likwidowania słabych, chorych i bezbronnych (był przykuty do łóżka – sparaliżowany, w ogóle się nie ruszał). Karolina i Antoni są pochowani w Łętkowicach. Mieli córkę Helenę Wandę, która wyszła za mąż za Romana Ostrowskiego.

Zdzisław Zawartka ożenił się Haliną Dziuba, potem Zawartka. Mieli dwie córki i syna,  Syn mieszkał w Końskich, ale już nie żyje. Jego syn również zmarł, więc linia rodziny Zawartków kończy się w tym miejscu.

 Poniżej zdjęcie chrztu

Zdzisława Zawartki. Widzimy na nim od lewej: Jan Zawartka, następnie p. Kindracka (żona chrzestnego mojej Babci ze znango już Pani zdjęcia), Józefa Zawartka oraz p. Furgalski. Chrzest miał miejsce w 1928r.

Jan Zawartka

Jan Zawartka był policjantem w stopniu posterunkowego.

Wszyscy mundurowi w okolicy dostali polecenie wyjazdu do Rumunii. Mieli się zgłosić mundurowi, nauczyciele i wszyscy którzy kojarzyli się z szeroko rozumianą kulturą lub inteligencją. Pojechał na rowerze do punktu zbornego. Po drodze dogonił go pies, który wyrwał się z zamknięcia. Zawrócił, odprowadził psa z powrotem do domu. Wtedy żona chciała go namówić na dezercję i ucieczkę do Polski. Jan odmówił. Babcia (Alicja z domu Zawartka)mówi, że zawsze przestrzegał prawa, poza tym za dezercję groziło rozstrzelanie o czym doskonale wiedział. Zatem odprowadził psa i pojechał do punktu zbornego. Tam okazało się, że to mistyfikacja Rosjan i wszyscy zostali przewiezieni do obozu w Ostaszkowie.

Jakiś czas potem do rodziny dotarł list, w którym z powodu cenzury napisał jedynie że jest w obozie i żeby Alicja modliła się za niego. Potem to już tylko Katyń głodowe miesiące w zamknięciu zakończone wywieniem do Katynia.

Jan Zawartka zginął w 1940 roku.

Jego losy skończyły się w Katyniu (publikacje typu „Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk” wydawnictwo ALFA – Warszawa 1989; s. 85 potwierdzają jego los). W Piotrkowicach pod Krakowem stoi dziś obelisk z listą zamordowanych w czasie wojny mieszkańców tych okolic. Również tam można odnaleźć jego imię i nazwisko. Informacje można także  znaleźć tutaj 

Rodzina Jana zdawała sobie sprawę, że są pierwsi w kolejce do wywiezienia na Syberię jako rodzina policjanta. Wiedzieli, że ich chwile są policzone, w okolicy działało NKWD spisując wszystkich i przygotowując grunt pod czystkę.

Człowiek u którego Jan z rodziną wynajmowali pokój wprowadził się Józefy oświadczając, że skoro Jana nie ma to teraz on będzie tu rządził i zastąpi jej męża. Jego historia skończyła się fatalnie, bo po zmianie władzy w Rosji został o coś oskarżony, prosił Józefę o jakieś przysługi, ale ostatecznie został rozstrzelany przez przedstawicieli swojej ojczyzny.

Granica Polski się przesunęła i trzeba z Kobrynia uciekać do Polski.

Józefa zgłosiła się do komisji, która przesiedlała repatriantów. Na dowód posiadania krewnych przedstawiła list od swojego syna Zdzisława, który przebywał u swoich dziadków w Polsce czekając na rozpoczęcie roku szkolnego (którego oczywiście nie doczekał z powodu planów militarnych naszych sąsiadów w 1939roku). Szczęśliwy traf – Józefa wysłała syna na wakacje do rodziny. Miał wrócić we wrzesniu 1939 roku na wschód i rozpocząć naukę w szkole. Wybuchła wojna, nie pojechał do domu. Przysał list, który dzięki któremu jego matka i siostra nie zostały wywizeione na Syberię.

Ostatecznie udało się dostać na radziecki pociąg do Polski. Aby upewnić się, że NKWD nie zatrzyma ich w ostatniej chwili wyprawili się na dworzec nad ranem. I udało się.

Rosjanie przy rewizji na granicy zabrali wprawdzie wszelkie kosztowności, ale udało się dotrzeć do Polski, do Białej Podlaskiej, gdzie nastąpiła przesiadka na pociąg niemiecki. Tam też udało się umyć – armia zrealizowała polecenie urządzenia łaźni z zabójcza efektywnością – duże komory dla dorosłych obu płci oraz dla dzieci. Szare mydło, rosyjski nadzór.

Ostatecznie Józefa z Alicją wysiadły w Słomnikach i zamieszkały u wujka Makowskiego w okolicy Słomnik. Tam mieszkali w 11 osób w jednym pomieszczeniu z oddzielną kuchnią. Józefa żona Jana poszukiwała go przez wiele lat mając nadzieję, że Jan wciąż żyje. Nadzieja jednak umarła kiedy po latach trafiła w jej ręce książeczka wydana w Londynie z lista ofiar Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa. Książkę przez dlugi czas ukrywano w obawie przed represjami władzy komunistycznej.Po roku 1989 rodzina mogła już oficjalnie starać się uzyskać wiadomości o Janie Zawartka.

W piśmie z 12 października 1999 roku z Archiwum MSWiA rodzina otrzymała oficjalne potwierdzenie, że Jan Zawarka był jeńcem w obozie w Ostaszkowie, zamordowany w Twerze przez NKWD i pogrzebany w lesie opodal wsi Miednoje. Rodzinie nigdy ni udało się odzyskać pamiątek po Janie, otrzymali jednak dwa woreczki z ziemia z Katynia. Jeden został włożony do trumny Jóżefy, drugi zaś do grobu ich syna Zdzisława. Taka była jego ostatnia wola.

Alicja córka Jana wyszła za mąż za Józefa Popiołka przeprowadziła się do Proszowic gdzie mieszka do dziś.

19 kwietnia 2008 roku w Dzienniku Polskim/wydanie  Dziennik Proszowicki ukazał się artykuł opisujący historię rodziny Zawartków również przedstawioną przez Alicję. Artykuł nosił tytuł  „Adresata niet”. 

Alicja odkryła w nim bolesne karty z historii jej rodziny.

Autor wpisu:

Ania Bernat-Mścisz

Historia spisana z opowiadania rodziny Zawartków.

Informacje i zdjęcia umieszczone w tym wpisie za zgodą rodziny Zawartków.

fotografie są własnością rodziny. 

Szreniawa, dawna fotografia

Posted on Sierpień 23, 2018 Updated on Wrzesień 4, 2018

Uśmiechy skromne, uśmiechy nieśmiałe, piękne młode dziewczyny uchwycone na pamiątkowej fotografii z roku 1939.

Zdjęcie otrzymałam dzięki uprzejmości Pani Danuty Muchy, przekazała je z  nadzieją, że uda się rozpoznać kolejne osoby jakie mieszkały w tym czasie w Szreniawie i okolicznych miejscowościach.

Po prawej stronie na zdjęciu widzimy fragment miejscowej kapliczki jaką również opisałam we wcześniejszym poście mówiącym o dawnych mieszkańcach Szreniawy. Kapliczka znajdowała się na placu przykościelnym.

Szreniawa Koło Gospodyń Wiejskich

Po lewej fragment ogrodzenia i dachu zabytkowej plebanii.
Na zdjęciu  Bronisława Kalista (1923-1988) z Adamowic, druga od lewej w górnym rzędzie, córka miejscowego kowala Józefa Kalisty.
Na zdjęciu rozpoznano jeszcze dziewczyny o nazwiskach:
– Schab, czwarta od lewej w górnym rzędzie.
– Płoszaj, pierwsza z lewej w środkowym rzędzie,
– Olka Rdest, stoi po prawej.

Najstarszy z księży to Jan Bochenek wieloletni  proboszcz parafii pw. Najświętszej  Marii Panny w Szreniawie.

Kolejne zdjęcie dotyczące mieszkańców regionu Szreniawy pochdzi z 1936 roku.

Na zdjęciu dzieci i nauczyciele Szkoły Podstawowej w Szreniawie.

Uczniowie podpisani na fotografii

Budzyń Karol

Kosiarkiewicz Ryszard

Wołkowski Jan

Niedzielanka

Helena Krzysztoforska

Habianka Anna (Chaba/Haba)

Kałwianka  Gena (Kałwa Gienia,Genowefa)  11.XII.1936

Słowińska Zofia 11.XII.1936

Bijakówna Danuta (Bijak) 

Konieczna Anna

Muszanka Gienia (Mucha Genowefa) 

Kwiecień Maria

Ryszard Kosiarkiewicz (być może powtórzone nazwisko po raz drugi ,dotyczy tej samej osoby na fotografii)

Stanisław Gębala

Nowak E.

U gołu fotografii (po odwróceniu jej) zapisano „W dowód szczerej”

W tle zdjęcia gruupy uczniów i nauczycieli widać fragment budynku.

Specjalne podziękowania dla Pani Danuty Muchy za udostępnienie tej cennej dla historii regionu fotografii. 

Mam nadzieje, że kiedyś uda się opisać gdzie stoją wymienione osoby oraz wymienić brakujące. 

Tu można zobaczyć inne zdjęcia dotyczące Szreniawy galeria

Może ktoś z czytelników, ma podobne fotografie i chciałby się nimi podzielić. Może ktoś rozpozna znajome twarze na fotografii.

Zapraszam serdecznie do kontaktu

Autor wpisu:

Ania Bernat- Mścisz

Bardzo prosżę o uszanowanie mojej pracy, efektu wieloletnich poszukiwań i nie kopiowanie zdjęć i tekstu bez podania źródła i linku do bloga lub wpisu.

Krakowiacy

Posted on Sierpień 21, 2018 Updated on Sierpień 29, 2018

Delving into the history of ancestors’ lives, I try to extend my genealogy knowledge to ethnographic issues. An ideal source for this purpose, is to go deep into the elaborations of the famous ethnographer Seweryn Udziela, who lived in the years 1857-1937.

Seweryn Udziela was a researcher and popularizer of folklore and folk culture of Lesser Poland/ Małopolska.

The Ethnographic Museum in Krakow bears his name.

Krakowiacy in the description of Seweryn Udziela based on excerpts from his book, published in 1924.

The land of Krakowiacy

The area around Krakow is several dozen kilometers and is inhabited by people who are native to Poland, and who are called Krakowiacy or Krakusy.

Krakowiacy border south with highlanders and live more or less to the highway, running from Biała to Wadowiec, Kalwaria Zbrzydowska and Lipnica, from the west they are neighbors with Silesians, from the east with Lasowiacy or Sandomierzanie, and from the north they reach the line running from Częstochowa outside Kielce.

This area is inhabited by the Krakowiacy, about 2,000 smaller and larger villages and several cities with Krakow in the foreground.

The Krakow region is rich in beautiful landscapes. The surroundings of Kraków, Kalwaria Zebrzydowska are beautiful, and an equal to the beauty of the Ojcowska valley can not be found easily.

Population

A Krakowiak is of medium height, broad, muscular, stocky, with a beautiful, shapely head, oval face with beautiful, gentle features, the eyes are blue and the nose is prominent.

The hair always bright in children, later darken, hence there are more brunettes.

Older men wear long hair, dropped to the neck, over the forehead evenly cut, and a beautiful mustache, but shave the beards. The features of their faces are handsome; sometimes men are prettier than women. The expression of the face and eyes prudent and alive.

The population attached very much to the family place. This also leaves them reluctantly, only as a last resort, when it is impossible to earn a piece of bread on the family land.

The poorest Krakowiak sighs all his life to his own furrow of the earth. He is hard-working, persistent, does not give in to difficulties, he is economical and hesitant. He tries to make extra personal possessions, but at the same time he is hospitable and likes to show himself.

A Krakowiak is patient, gifted and alive, he expresses himself clearly and understandably, he likes music, dancing and singing. He sings at work and while playing. Occasional chants are easily created.

He loves horses and rides on horseback from early childhood and likes riding; the best in the army uhlan.

He loves his country and is courageous, and as many as the enemy denied his fatherland, Krakowiak always kidnapped and fought the enemy, enduring all war effort with perseverance.

Locations

The population of Kraków land is very significant, as it reaches 250 inhabitants per square kilometer, so is has the highest density in Poland.

The villages scattered gently, lie close to one another, and the land between them is cut into plots, as if chess-like.

The entire village is drowning in a grove of willows, melons, lindens, or among orchards, among which the dark thatch huts, perched low above the ground, and look out of the window with small like eyes, what is going on outside, on the road, in the field and meadow floral.

Like a flock of crows plowed, the huts sat at the top of the hill, hills, or even a hump of land, facing the head and shutters to the south, to the sun, so that the house was bright and cheerful. Here and there, a lonely cottage runs out into the field, but usually only the manor is alone behind the village. A church with a sparrow-like stem stands out from the limes at the end of the village. Beside him there is a presbytery, a tavern and a shop nearby. 

The richer farmer has a barn and stable, and around the orchard where apple trees, pear trees and plum trees dominate, sometimes the walnut will also make itself comfortable in the yard.

In front of the windows is a small floral wreath, with hollyhocks, marigolds, larkspur, next to a vegetable patch.

In the farmer’s yard we can find a brick basement, a covered roof, and a pond, so that the ducks would have fun, and the housekeeper could rinse the dishes.

Wells are found only in lower-lying villages: there are wells with a crane, with a bucket on a chain, or shallower plates bound in the hull, and the water draws with a watering can, sometimes on a wooden ball attached.

A cottage in Krakow, sometimes a hut, and sometimes called a „Hyże” called, has the following distribution most often. Looking at the cottage from the front, we see a room with two twin windows inside, six windows each. You enter the room from the entrance hall, which is on the right side of the room. The stable is separated only by a wall from the room, in the descent from the front of the hut.

Sometimes, behind the stable under the same thatch, there is still a field where grain is threshed, and the sheaves are stored in the attic, as they say here „upstairs”.

Clothing

One of the most beautiful attires is a Krakowiak’s clothing. This garment, as early as in the 16th century, was as it was until the beginning of the 20th century.

Eastern Cracovians differ from the West in general dress. In the eastern part of the Krakows land from Skalbmierz and Proszowice, men wear brown or navy tunics (suits), richly embroidered with a large collar, like a cloak, low herons, red corners on their heads and belts with numerous mini brass plates called „koluszki„. In the west, the Krakowiacy are wearing white suits, hats on their heads, and leather belts called „trzos” are also used to clog the knives.

The chin is usually embossed and knocked out with brass tumors, fastened with three or four buckles, so it used to be from the highland and Podhale highlanders. However, the double belts of the Podhale Highlanders had a kind of pocket, where the slippers were put with snuff, a pipe, a tinder, a handkerchief, etc., and a knife or pipe plug was attached to the chain hanging at the waist. Małopolska purses were often „closed down„, that is varnished, and more ceremonial (to the representative outfit) abundantly covered with shiny nails.

The man’s attire consists of a shirt, trousers, caftans, „sukmana” or „karazja”,  a hat or cap, or boots with tops.

Shirt made of white canvas, long knee-length, with a collar lined, embroidered on the collar, front and cuffs, and a red ribbon tied under the neck.

Pants, trousers, crinkled at the waist, wide, short, most often put on the tops. Made of light material, usually dark, sometimes light in pink vertical stripes.

Caftans are sometimes with sleeves and sometimes they are sleeveless. The caftan with sleeves is sometimes the outfit, it is sewn from a dark navy blue or black cloth, at the back is densely folded from the waist down, long to the knees, with a collar usually standing, lined with red cloth. A red cord is sewn onto the seams and hem. A caftan can be unfastened, spread over the chest or fastened with hooks under the neck, in the middle of the breast and waist. From the ancestors, the caftan was decorated with a series of pearl buttons with small loops. 

The sleeveless jacket „sukmana” is worn under a ruffle, like the previous one with the slit cut to the waist (stock) and hanging loosely, usually there are 4 or 5 of them.

A sleeveless caftan along the front decorated with pearly or yellow metal buttons and silk chaps differently called red or green cocks.

The white sukmana, long outside the knee, with a standing collar, indented at the waist, lined with the front and collar with a red cloth and also with tassels on the collar and at the pockets. Insets and grips are also black. Sukmana is fastened on the chest with brass hooks. Also worn in some areas were navy-blue sukmana, similarly cut and decorated like white ruffles.

Karazyje can be richly embroidered on a collar called suka, we can also find embroidery on the front, near the pocket and at the bottom of the outfit. The pattern and selection of embroidery varies depending on the village and parish.

Formerly,Krakowiacy wore cloth hats, black ones, high, narrowing towards the top, belted with a black velvet and decorated with a buckle. At the beginning of the 20th century, black low hats were worn.

Krakuski, low red hats, wrapped in a black lamb with a peacock feather, are carried east of Krakow.

Women’s outfit

Women’s attire from the 16th century to the early 20th century, according to Seweryn Udziela, evolved, but these were not significant differences.

A women’s costume consists of a shirt, a skirt, a stash, a corset, katanay, dresses, a headscarf, a headscarf, a larger handkerchief to cover up, stockings and shoes.

Plain or percale shirt with a lined collar, short to waist, with sleeves and cuffs. From the bottom of the stitch to the shirt is a thicker canvas (it’s the name of the bottom part of the shirt). The upper part of the shirt is called the stan . Collar, cuffs and front of the shirt richly embroidered. Silver hairpin with coral or red ribbon.

Skirts go back to the ankles, sometimes percale, canvas, woolen and even silk, always bigger or smaller with vivid colors. In each area we can find differences in the choice of colors and flowers on the materials used for skirts and napkins.

Aprons here called zapaski  usually sewn from calico, as well as skirts. They are also white at the bottom with rich embroidery, or embroidered with tulle through which a colorful and flowery skirt shines through.

Corsets/ Gorset  are put on the shirts, short to the waist, dark navy blue, black or velvet cloth of the same color. The corset is impersonated with a red cloth. At the bottom there are embroidered, thickly overlapping kaletki, which is from 40 to 70 pieces. The wallets are sewn with a red cloth. The front of the corset is very richly decorated. Decorations vary depending on the region and the tastes of local women.

During the  summer,  on a corset also called a Serdak, women threw a light shawl called a rańcuch, usually equally richly embellished.

Corsets also included kaftan or katana, usually a dark cloth, sometimes sewn around the neck, on the chest and waist as rich as the corset.

In winter, women and girls on a katana, wore a scarf with a large wool, usually a trout, without a handkerchief thrown over her shoulders, the women did not leave the house.

Older women wear headscarves their heads. On a weekday the handkerchiefs are colored, usually red, mostly in flowers. There are white scarves beautifully embroidered worn on a holiday. 

author:

Ania Bernat-Mścisz

I agree to share the link, along with the content of the entire content.

I am asking you to respect my work and not to glue text cuts without giving the source and link to this page.

sources:

Seweryn Udziela’s book. Krakowiacy