Małopolska
Krakowiacy
Zagłębiając się w historię życia przodków, staram się rozszerzyć wiedzę genealogiczną o zagadnienia etnograficzne. Idealnym żródłem do tego celu jest zagłębianie się w opracowania słynnego etnografa jakim był Seweryn Udziela żyjący w latach 1857- 1937.
Seweryn Udziela to badacz i popularyzator folkloru i kultury ludowej Małopolski.
To właśnie jego imię nosi Muzeum Etnograficzne w Krakowie.
Krakowiacy w opisie Seweryna Udzieli na podstawie fragmentów książki wydanej w 1924 roku.
Kraina Krakowiaków
Okolica Krakowa ma kilkadziesiąt kilometrów zamieszkuje ludność rdzennie polska zwana Krakowiakami lub Krakusami.
Krakowiacy graniczą na południe z góralami i mieszkają mniej więcej do gościńca, biegnącego od Białej do Wadowiec, Kalwarię Zbrzydowską i Lipnicę, od zachodu sąsiadują ze Ślązakami, od wschodu z Lasowiakami czy Sandomierzanami, a od północy dosięgają linii biegnącej od Częstochowy poza Kielce.
Na tym obszarze zamieszkują Krakowiacy, około 2000 wsi mniejszych i wiekszych i kilkanaście miast z Krakowem na czele.
Ziemia krakowska bogata jest w piękne krajobrazy. Piękna jest okolica Krakowa, Kalwarii Zebrzydowskiej, a dolina Ojcowska nie łatwo znależć może równą sobie co do piękności.
Ludność
Krakowiak jest wzrostu średniego, barczysty, muskularny, krępy, z piękną kształtną głową, twarzą owalną o pięknych, łagodnych rysach, oczy ma niebieskie a nos wydatny.
Włosy zawsze jasne u dzieci, póżniej ciemnieją, stąd tutaj więcej szatynów.
Starsi mężczyżni noszą włosy długi, opuszczone na kark, nad czołem równo obcięte, i wąs piękny, ale brody golą. Rysy ich twarzy są przystojne; może niekiedy mężczyżni ładniejsi od kobiet. Wyraz twarzy i oczu roztropny i żywy.
Ludność przywiązana bardzo do miejsca rodzinnego. To też opuszcza je niechętnie, tylko w ostateczności, kiedy nie da się już na rodzinnej ziemi zarobić na kawałek chleba.
Najbiednieszy Krakowiak całe życie wzdycha do własnej skibki ziemi. Jest pracowity, wytrwały, nie poddaje się trudnościom, jest oszczędny i trzeżwy. Stara się dorobić własnego mienia, ale przy tym jest gościnny i lubi się pokazać.
Krakowiak jest cierpliwy, zdolny i żywy, wyraża się jasno i zrozumiale, lubi muzykę, tańce i śpiew. Śpiewa przy pracy i przy zabawie. Łatwo tworzy okolicznościowe przyśpiewki.
Kocha się w koniach i od dziecka jeżdzi konno i lubi taką jazdę; wojsku ułan z niego wyborowy.
Kocha swój kraj i jest odważny, a ilektoć wróg zagrązł ojczynie, Krakowiak porywał zawsze za broń i bił wroga, znosząc wytrwale wszelkie trudy wojenne.
Siedziby
Zaludnienie ziemi krakowskiej jest bardzo znaczne, bo dochodzi do 250 mieszkańców na kilometr kwadratowy, a więc gęstośc jest największa w Polsce.
Wioski rozsiane gesto, leżą blisko jedna od drugiej, a ziemia między nimi pocięta na działki, niby szachowinica.
Cała wieś tonie wśród gaju wierzb, topli, lip, albo wśród sadów, z pośród których chylą się ciemne strzechy chat, przysiadłych nisko nad ziemią, i wypatrują okienicami małemi, niby oczyma, co dzieje się na dworz, na drodze, na polu i łące kwiecistej.
Niby stado wron rolę zoraną, tak chaty obsiadły gromadą wierzchołek wzgórza, pagórki, lub choćby garbu ziemi, zwrócone czołek i okiennicami w stronę południową, do słońca, aby w domu było jasno i wesoło. Tu i ówdzie wybiega w pole chata samotna, ale zwykle tylko dwór stoi za wsią osobno. A kościół strzelista wierzyczką wybija się z pośród lip przy końcu wsi. Obok niego plebania, w pobliżu stoi karczma i sklepik.
U bogatszego gospodarza stoi stodoła i stajnia, a wokół sad, w którym jabłonie, grusze i śliwy królują, czasem orzech wloski też się rozgości w zagrodzie.
Przed oknami mały ogórdek kwiatowy, z malwami, nagietkami, ostróżką, tuż obok grządka warzywna.
W zagrodzie gospodarza znajdziemy piwnicę murowaną, daszkiem przykrytą , i sadzawkę, aby kaczki miały uciechę, a gospodyni mogła naczynia przepłukać.
Studnie znajdują się tylko w wioskach niżej położonych: bywają studnie z żurawiem, z wiadrem na łańcuchu, albo płytsze oprawione w kadłub, a wodę czerpie się konewką, czasem na drewnianej kuli przyczepionej.
Chata krakowska niekiedy chałupą, a innym razem chyżem nazywana, ma najczęściej następujący rozkład. Patrząc na chałupę od frontu, widzimy w środku izbę o dwóch bliźniaczych okienkach, po sześć szybek każde. Do izby wchodzi się z sieni, która leży z prawej strony izby. Stajnia jest odzielona tylko ścianą od izby, w zejściem od frontu chaty.
Czasem za stajnią pod tą samą strzechą jest jeszcze boisko, na którym młóci się zboże, a snopy przechowuje na strychu, jak tu mówią „na górze”.
Odzież
Jednym z najpiękniejszych ubiorów jest ubiór Krakowiaka. Ubiór ten już w wieku XVI był taki, jak się zachował do początku XX wieku.
Krakowiacy wschodni od zachodnich różnią się strojem zasadniczo. We wschodniej części ziemi krakowsiej od Skalbmierza i Proszowic mężczyżni noszą brązowe lub granatowe karezyje (sukmany), bogato wyszywane z dużym kołnierzem, niby peleryną, niskie czapli rogatywki czerwone na głowach i pasy z licznymi mini talerzykami mosiężnymi zwanymi koluszkami. Na zachodzie nosza Krakowiacy sukmany białe, na głowach kapelusze, a przy pasach skórzane torebki zwane trzosy.
Trzos zazwyczaj jest wytłaczany i wybijany mosiężnymi guzami, zapinany na trzy lub cztery klamry, tak bywało u górali żywickich i podhalańskich. Pasy podwójne jednak u górali podhalńskich miały rodzaj kieszeni, gdzie wtykano kapciuch z tabaką, fajeczkę, krzesiwo, chustkę itp., a na wiszącym u pasa łańcuszku przyczepiano nóż albo przetyczkę do fajki . Małopolskie trzosy często „pośkliwiano”, czyli lakierowano, a bardziej paradne (do stroju reprezentacyjnego) obficie obijano błyszczącymi gwoździkami.
Ubiór mężczyzny składa się z koszuli, spodni, kaftana, sukmany czy też karazji, kapelusza lub czapki czy też butów z cholewami.
Koszula z białego płótna, do kolan długa, z kołnierzem wykładanym, haftowana na kołnierzu, przodzie i mankietach, a zawiązywana pod szyja czerwoną wstążka.
Spodnie, portki, marszczone w pasie, obszerne, krótkie, najczęsćiej zakładane na cholewy. Uszyte z lekkiego materiału, zazwyczaj ciemne, czasami jasne w różowe pionowe paski.
Kaftany bywają z rękawami i też bez rękawów. Kaftan z rękawami bywa strojem wierzchnim, uszyty jest z sukna ciemno granatowego lub czarnego, z tyłu gęsto fałdowany od pasa w dół, długi do kolan, z kołnierzem zwykle stojącym, podszyty czerwonym suknem. Na szwy i rąbki naszyty jest czerwony sznurek. Kaftan może być niezapinany , rozłożony na piersi lub zapinany na haftki pod szyją, w środku piersi i pasie. Z przodku kaftan bywał ozdobiny szeregiem guziczków perłowych z drobnymi pętliczkami.
Kaftan bez rękawów nosi się pod sukmaną, podobnie jak poprzedni z połami rozciętymi aż do pasa (stanu) i wiszącymi lużno, zazwyczaj jest ich 4 lub 5.
Kaftan bez rękawów wzdłuż przodu ozdobiony perłowymi lub żółtymi metalowymi guziczkami i jedwabnymi chwostkami inaczej kutasami zwanymi, czerwonymi lub zielonymi.
Sukmana biała, długa poza kolana, ze stojącym kołnierzem, wcięta w pasie, podszyta z przodku i na kołnierzu suknem czerwonym i takimi też chwostami na kołnierzu i przy kieszeniach. Wypustki i chwstki bywają też czarne. Sukmana zapinana jest na piersi na haftki mosiężne. Noszono też w niektórych okolicach smukmany granatowe, podobnie skrojone i ozdobione jak sukmany białe.
Karazyje bywają bogato haftowane na kołnierzu zwanym suką, hafty znajdziemy również na przodzie, koło kieszeni i na dole stroju. Wzór i dobór haftu różni się w zależności od wsi i parafii.
Dawniej Krakowiacy nosili kapelusze sukienne, czarne, wysokie zwęrzające się ku górze, opasane czarną aksamitką i ozdobione klamrą. Na początku wieku XX nosiło się jeszcze czarne niskie kapelusze.
Krakuski, czapki niskie czerwone , opasane czarnym barankiem z pawim piórem noszą na wschód od Krakowa.
Strój kobiecy
Ubiór kobiet od wieku XVI do początku XX , jak podaje Seweryn Udziela ewoluował, jednak nie były to znaczące różnice.
Strój kobiecy składa się z koszuli, spódnicy, zapaski, gorsetu, katany, sukienki, żupana, chustki na głowe, większej chustki do okrycia się, pończoch i trzewików.
Koszula płócienna lub perkalowa z kołnierzem wykładanym, krótka do pasa, z rękawami obszernymi i mankietami. Od dołu przyszytu jest do koszuli z grubszego płótna nadołek (to nazwa dolnej części koszuli) . Górna cześć koszuki nazywana jest stanem. Kołnierz, mankiety i przód koszuli bogato haftowany. Pod szyją srebrna spinka z koralem lub wstążeczka czerwona.
Spódnice sięgaja kostek, bywają perkalowe, płócienne, wełniane, a nawet jedwabne, zawsze kwiaty wieksze lub mniejsze o barwach żywych. W każdej okolicy możemy doszukać się różnic w doborze barw i kwiatów na materiałach używanych na spódnice i zapaski.
Fartuchy zwane tu zapaskami uszyte zazwyczaj z perkalu tak jak i spódnice. Bywają też białe u dołu z bogatym haftem, lub też haftowane z tiulu, przez który prześwituje barwna i kwiecista spódnica.
Na koszule zakładane sa gorsety, krótkie do pasa, z sukna ciemno granatowego, czarnego lub aksamitu takiej samej barwy. Gorset podszywa się czerwonym suknem. Na dole obszyty, gęsto na siebie zachodzącymi kalatkami, których jest od 40 do 70ciu sztuk. Kaletki obszyte są czerownym suknem. Przód gorsetu jest bardzo bogato zdobiony. Zdobienia różnią sie w zależności od regionu i upodobań tamtejszych kobiet.
W lecie nagorset zwanego również serdakiem, kobiet zarzucały lekki szal zwany rańtuchem, zazwyczaj równie bogato dookoła zdobiony.
Na gorsety zakladano również kaftany czyli katany, zwykle sukienne i ciemne, obszywane nieraz wokół szyi, na piersiach i w pasie równie bogato jak gorset.
W zimie zarzyca kobieta i dziewczyna na katane, chuste dużą wełnianą, zwykle pstrą, Bez chustki zarzuconej na ramiona kobieta nie wychodziła z domu.
Starsze kobiety noszą na głowach chustki związane w czepiec. Na dzień powszedni chustki są kolorowe, najczęściej czerwone, najczęściej w kwiaty. Na święto bywają chusty białe, pięknie haftowane.
Autor wpisu:
Ania Bernat-Mścisz
Wyrażam zgodę na udostępnianie linku, wraz z zawartościa całości treści.
Prosze o uszanowanie mojej pracy i nie przeklejanie wycinów tekstu bez podania źródła i linku do tej strony.
żródła:
Strona Strojeludowe stroje ludowe
Książka Seweryna Udzieli . Krakowiacy
Prandocin, opis wsi na przełomie XIX i XX wieku.
Prandocin, to wieś położona na terenie gminy Słomniki, powiecie krakowskim, województwie małopolskim, 13 kilometów od Miechowa i 30 kilometrów od Krakowa.
W Prandocinie żyli moi prapradziadkowie Ostrowscy, tam też mieszkała i chodziła do tamtejszej szkoły moja babcia.
O dawnym Prandocinie przeczytacie w moim wcześniejszym wpisie Prandocin.
Możecie w nim znależć między innymi listę włościan z połowy XVIII wieku.
Dzisiaj dalszy ciąg wiadomości o Prandocinie spisanych w miesięczniku Wisła 1902 roku.
” Ulica gówna w Prandocinie (wieś przy kościele) nie ma nazwy; mówią o niej „ulica od łąk Wężerowskich, lub od Ożronowa ( Ojrzanów, część wsi).
Nazwy pól ornych są ciekawe: przechowują one nazwy wsi, które niegdyś w tych miejscach istniały lub świadczą o dawnym przeznaczeniu. Są to: Poddębie( były tu wg. Łudzika* ogrone dęby, Iły, Kozakowy (Pozaków), Marancja, Cholewy (Cholowicze), Tuszczyny (Truszczynie), Żydowy, Winnica (była tu niegdyś winnica), Kopiec, Borek (na Granowie), Podrozni łan, Zaleczeńce, Podgórze, łan od Kacic za Dworem, łan Cołcała, Kopanina (był karczunek), Stawiska (jedne i drugie), Kaczeniec (błota), pole za Kaczeńcem, pomiędzy Kaczeńcem a Winnicą pole Radoczyńskie.
Łąki były zwane: Wolne , Cholewskie i Kaczeniec; pastwiska wspólne były na Iłach i na Poddębiu. Na łąkach Wolnych pasali włościanie, zwani „wolnemi”, „zakupni” zaś mieli pastwiska Cholewskie, i Kaczeniec.
Strumyk we wsi bez nazwy, strumyk zaś poza wsią zwie sie „struga od Nowego Dworu”.
Lasy były zwane Sosnówka i Moniakowski:
Wzgórza zowią się „Kopiec” (na Granowie) i ” Zagórze „, ale -powiada Łudzik, że „mogiełki i zagórze to jakby jedno było”. Jest też niezbędna w każdej prawie wsi „łysa góra”, wzgórze „opoczyste”, Pospolite też są w tej okolicy rozmaitej wielkości „doły” lub „dołki” gliniaste. Drogi i ścieżki nazwy nie mają. Przysiółków i pustek nie ma.
A. „Chałupa” (dom mieszkalny), murowana z cegły, wejście w środku ściany frontowej.
B. „Okół” t.j zwykle wysoki płot z „koroną” z ciernia, czasem parkan. Niekiedy bywa pokryty dachem, a wtedy słyży za skład narzędzi rolniczych; niekiedy znów pod dachem mieszczą sie chlewy.
C. Stodoła
D. „Gumno” miejsce gdzie „gnój”się gromadzi. Stoją tu wozy, niekiedy jest studnia z wałem i korbą.
E. Miejsce, gdzie „okół” zamyka się wrotami z desek, lub częściej „laską”, plecioną z grubego chrustu.
F. Płoty za sadami.
G. Sady owocowe, przewżnie śliwowe lub trześniowe ( czereśniowe?).
H. Droga główna (ulica wiejska).
I. Ogród warzywny. Najczęściej sadzą tu kartofle, kapustę, sieją mak i konopie.
Uwaga. Niekiedy gdy chata nieco odsunieta od drogi, bywa przed nią ogródek kwiatowy; tu zwykle na płocie szuszą się łyżki od jedzenie.”
Opis dawnego Prandocina przedstawił Tomasz Łudzik, 88 letni wtedy(w 1902 roku) mieszkaniec tamtejszej wsi „typowy zagrodnik prandocki”, którego postać postaram się przedstawić w kolejnym wpisie.
Zapraszam zainteresowanych historią do kontaktu .
Bardzo prosze o uszanowanie mojej pracy i nie kopiowanie zawartych tu treści bez podania linku i autora bloga.
Autor wpisu:
Ania Bernat -Mścisz
żródła:
Miesięcznik Wisła wydanie z roku 1902
Koszyce wiek XIX
Dawne wydawnictwa to bardzo cenne wiadomości dla genealoga, reginalisty, folklorysty, etnografa czy historyka.
Wciąż odkrywam kolejne pasjonujące informacje, przybliżające obraz naszych korzeni, obraz tego jak żyli nasi przodkowie.
Dzisiaj starałam się przybliżyć opis ziemi proszowickiej z roku 1890, zamieszczony w gazecie Głos.
Styl w jakim napisane zostały artykuły, zaskoczył i jednocześnie zachwycił mnie, trudno znależć w dzisiejszych czaspismach tak barwny , wręcz poetycki język.
Zapraszam na genealogiczną podróż w przeszłość.
„Listy ze wsi
A. Głuchowski
Gleba proszowska. Jarmark.
Z bogatą, szczególnie żyzną ziemią jest to samo co z pełnym zdrowia organizmem: nosi w sobie zarodek dzielności i piękna. Gdyby nie to bogactwo ziemi krakowskiej , które L. Gołębiowski, a za nim Baliński zcharakteryzował w wykrzykniku „to nasze Peru, to nasz Meksyk”, może w historyi nie miała by ona tej przewagi nad innymi prowincyjami. Siła życiodajna, pulsująca w każdym calu żyznej ziemi, dodaje jej tyle piękna, że podoba nam się w swej nagości, nie osłonieta lasami, nie ustrojona w skały i wody.
Ma to właśnie i do siebie okolica Koszyc, niegdyś do proszowiskiego powiatu należąca, że choć niebogata w krajobrazy, a jednak pociąga ku sobie życiem, w glebie ukrytym. Jak widok jałowców i wydm piaszczystych na Podlasiu pognębiające sprawia wrażenie, tak znowu tutaj, nieodznaczające sie zbytnią rozmaitością dla oka, wzgórza, pokryte pszenicą, zdają się być pełnymi wdzięku i napełniaja humorem. Miejscowość ta, wzniesiona na grzbiecie dzielącym dolinę Szreniawy od Wisły, góruje znacznie nad płaską Galicyją. Z wysokiego brzegu Wisły widać ją z daleka na mil kilkanaście z miasteczkami i wsiami oblamowana na dalekim horyzoncie Karpatami, ginącymi dla oka w niebieskawej mgle oddalenia.
Opanował tutaj ziemię człowiek doszczętnie, niemal każda stopa tchnie dla niego obietnicą plonu. Ogołocił ją z lasów i wogóle z drzew, prócz sadów, tylko wierzbie przyznał prawo bytu. Drzewo to w gruncie brzydkie. Nadaje bezleśnym okolicom właściwy charakter. Na drogach , w powyrywanych rzekami rozłogach, na błoniach-wszędzie, gdzie zboże nie rośnie, wznosi się wierzba. Skromna, niewybredna, pozwalająca obdzierać się bezlitości, i dla człowieka, który wie ile potrzeb ludzkich zaspokaja, wydaje się wierzba sympatyczna, a nawet piękna.
Ludzie , którzy się tu roli oddają, mieszkają po „dworach ” i chatach, rozrzuconych tu i owdzie sznurami. Prawie każdej wiosce odpowiada dwór; a gdy spojrzeć z góry , koło jednego dworu więcej leży ziemi pod łanami pszenicy i buraków, niż chłopskich pól koło szeregu chałup. Kiedy teraz chcę sobie uprzytomnić tę okolicę, słyszę, jak gdzieś z za wzgórza dolatuje trajkotanie żniwiarki, a na drodze w chmurze pyłu jedzie czterokonna fornalka z górą snopków na wozie.
Takie ogólne wrażenie robi ta miejscowość – z lotu ptaka, ale żeby choć w ten sposób zapoznać się z mieszkańcami i wytworzyć sobie pojęcie bodaj o ich zewnętrzynym wyglądzie, najlepiej udać się na jarmark do miasteczka. Tam zobaczysz ich w masie, zobaczysz wszystkie typy: od szlachcica, przeciskającego się przez tłumy w czworokonnym powozie, do baby wiejskiej, którą do miasta przyciągneło na sznurku prosię.
Co za kontrast ze zbiorowiskiem ludzi na Podlasiu, dajmy na to w Łukowie! Tam -na targu cisza, szarość, brak ruchu; ludzie snują się po rynku smutni i niemrawi, a kiedy rozmawiają , to tak płaczliwie, jakby się skarżyli na skąpą ziemię, która ich głodzi. Tutaj – z tłoku ludzi biją w słońcu barwy zdecydowane, jaskrawe. Rumieńce młodych kobiet walczą o lepsze z czerwonością kaftanów i chustek na głowie, od ubrań kobiecych odrzynają się białe sukmany chłopów. Twarze czerstwe, dorodne, rozpromienione; każdy rad, że jest na jarmarku, czuje się tak jak na zabawie. warto prównać minę podlasiaka, wjeżdzającego do miasta na filigranowym wózku, zaprzężonym w jednego konia w hołoblach*, z ta miną, z jaką zajeżdża na rynek chłop tutejszy. Konie zaprzężone do dużego krakowskiego wozu z półkoszkami, zda się ze skóry chcą wyskoczyć, a chłop, biało ubrany, w kapeluszu, z którego wieszają się pukle siwych włosów, barczysty, z piękną, dziwnie pogodną twarzą , siedzi, jak wryty na wozie, rad widocznie z tłumów, które przed nim się rozciągają.
Zauważyłem, że jarmark jest dla ludu miejscem neutralnym, na którym on przedewszystkim czuje się jak u siebie. Miłego doznałem wrażenia, jak ten sam lud, który gdzieindziej z niepotrzebym czapkowaniem i z niewiarą rozmawia z surdutowcem, tutaj za pan brat wesoło z każdym obcuje. Koło straganów gdzie chciałem nabyć parę przedmiotów do naszego Muzeum Etnograficznego, kobiety dowcipkowały wesoło i z uprzejmością dopomagały mi w kupnie. ”
„Co do chłopów, bo o nich głównie pisać zamierzam, muszę zaznaczyć, że wino a nawet i piwo nie jest ich stałym napitkiem. (…) Na ogół nie stać ich na zbytki. Mięsa nie jadają; jedzą chleb żytni razowy i kartofle. Nawet w tej glebie ich małe gospodarstwa nie pozwalają na uprawę pszenicy.
Miałem sposobność poznawać chłopów nad brzegiem Wisły. Wioski patrza oknami chat daleko na Karpaty, a ich sady śliwkowe docierają nieraz do samej rzeki. Nasz brzeg jest tutaj nadzwyczaj wysoki. Wznosi się nad wodą urwistą ścianą, niekiedy z poziomem rzeki ostry kąt tworzącą. Gliniane urwiska, przez lud skałami zwane, podczas suszy twarde są rzeczywiście jak skała. Wisła podrywa brzeg u dołu, woda w czasie roztopów lub deszczów obłamuje go od góry. Rzeka, jak kot, zdradziecko się łasi, ocierając się o ląd coraz serdeczniej, i ludziom ziemię z pod nóg wydziera. Maleją sady nadbrzeżne, ludzie odsuwaja stodoły coraz dalej od brzegu, a ziemi powstrzymać nie moga, i coraz całe płaty niedawno uprawionej ziemi, giną bezpowrotnie w nurtach rzeki. Wiele chat za dziadów obecniego pokolenia stało tam, gdzie obecnie jest środek koryta; od tego czasu niejedna morga zginęła pod wodą. Chętnie budowali by tu tamy, gdyby to było możliwe. Władze austryjackie bacznie śledzą, by chłop nawet wikliny na brzegu nie zasadzał. ”
Po takim opisie ma się wielka ochotę zobaczyć ten region Polski, choć po 130 latach na pewno zmieniony, jednak jakieś skrawki przeszłości mogły się zachować.
I z taka nadzieją kończę dzisiejszy wpis.
C.D.N
*hołoble -rodzaj dyszla
Autor wpisu:
Ania Bernat-Mścisz
Bardzo proszę o uszanowianie mojej pracy i nie kopiowanie treści bez podania linku, źródła i autora wpisu.
źrodła :
Tygodnik Głos rok 1890
Machejek: Miechów, Chodów, Uniejów
Genealogia uczy cierpliwości, to prawda znana szczególnie tym, którzy szukają przodków od wielu lat.
Region Miechowa to gniazdo wielu moich przodków. To właśnie tej okolicy poświecam najwięcej czasu na poszukiwania.
Tam mieszkała od wielu pokoleń linia moich przodków o nazwisku Machejek.
W 1925 roku w Pstroszycach urodziła się Zdzisława Helena Machejek
w 1895 Wincenty Machejek, Pstroszyce (Pstroszyce II)
1867 Szczepan Machejek, Pstroszyce (dziś Pstroszyce II)
1829 Franciszek January Machejek, Pstroszyce (dziś Pstroszyce I)
1789 Krzysztof Machejek Pstroszyce (Pstroszyce I, najprawdopodobniej miejsce określane jako Zamachejcze)
Jak wynikało z aktu chrztu Krzysztof, był synem Augustyna Machejka. Tu szukanie wcześniejszych informacji utknęło w miejscu na długie lata.
Augustyn Machejek był ujęty w spisach z lat 1790-1792.
29/30/0/3/45: Spis ludności województwa krakowskiego z lat 1790-1791: I Parafie powiatu ksiąskiego na lit: M-R
Dom spisanym pod numerem 40
Augustyn Machejek gospodarz lat 39
Regina Delban żona jego lat 30
Krzysztof syn ich 1 rok
Jadwiga córka lat 4
Maryanna matka gospodyni lat 61
Tekla Kanionka służąca lat 12
Aby odszukać wcześniejsze dane w dalszym ciągu indeksowałam kolejne księgi dotyczące parafii Miechów.
W księdze zgonów za lata znalazłam wpis dotyczący śmierci Augustyna Machejka
Pstroszyce 17 stycznia 1795 roku Augustyn Machejek lat 36 subitanea morte (nagła śmierć)
Wiek zapisany w spisach ludności sugerował urodzenie około roku 1751, natomiast informacje z księgi zmarłych rok ok. 1758.
W księdze urodzeń obejmującej lata 1731-1766 nie było wpisu dotyczącego Augustyna Machejka, sprawdziłam wszystkie miejscowości tej parafii.
Od początku moich poszukiwań, od roku 2008 czułam, że Machejkowie z parafii Miechów są połączeni z Machejkami mieszkającymi w regionie Uniejowa i Chodowa. Dzięki nawiązaniu kontaktu z pasjonatem historii tego regionu udało się dotrzeć do księgi parafii Chodów. Na kartach tej księgi znalazłam wiele wpisów o nazwisku Machejek. Jednak urodzenia Augustyna Machejka wciąż nie udało się namierzyć.
Spisałam wszystkie rodziny Machejków jakie żyły pomiędzy 1750 a 1790 rokiem.
Wytypowałam dzięki temu teoretycznych rodziców Augustyna Machejka.
Najbardziej prawdopodobna była para Andrzej Machejek i jego pierwsza żona.
Andrzej spisany został w domu pod numerem 9
Zagroda Kmieca
Andrzej Machejek gospodarz lat 60
Helena Pazierzanka żona lat 37
Regina Pazierzyna matka gospodyni lat 60
Krzysztof syn gospodarza lat 27
Teresa Doniczanka żona lat 26
Marianna córka ich lat 2
Franciszek Pazera służący lat 18
Ze spisu jasno wynika, że Andrzej Machejek kmieć, gospodarz miał wcześniej żonę, która była matką Krzysztofa Machejka. Jednocześnie można wnioskować, że Augustyn Machejek zamieszkały w domu pod numerem 40 to syn Andrzeja, a brat rodzony Krzysztofa.
To teoria, która wymagała potwierdzenia w aktach.
Dwa miesiace temu ponownie skontaktowałam się z pasjonatem historii regionu Uniejowa i Chodowa. Szukając wiadomości o nazwisku Mucha, Byczek i kilku innych udało mi się dotrzeć do ksiąg parafii Uniejów.
26 października 2017 na drugiej stronie księgi uniejowskiej znalazłam wpis dotyczący chrztu AUGUSTYNA MACHEJKA.
28 Lutego 1757 roku Uniejów, ochrzczono dziecko imieniem Augustyn, rodzice dziecka Andrzej Machejek i Małgorzata, rodzice chrzestni Wojciech Jakubas i Elżbieta Pardalina
Potwierdziły się moje przypuszczenia co do rodziców Augustyna.
W księdze spisanej w Uniejowie znalazł się również akt małżeństwa Andrzeja i Małgorzaty.
27 stycznia, Uniejów
Andrzej Machejek z Chodowa i Małgorzata Noconka z Uniejowa
świadkowie Kazimierz Ziebro, Marcin Lepiarz i Szymon Stołyga z Uniejowa
Ślubu udzielił A.R. Urban Przyrowski
Po wielu latach poszukiwań udało się odnaleźć informacje o urodzeniu Augustyna, a także informacje o jego rodzicach. Potwierdziły się również moje przypuszczenia, że Machejkowie z parafii Miechów, Chodów i Uniejów mają wspólne korzenie.
Odnalezienie Augustyna wytycza kolejne poszukiwania, tym razem dotyczące Andrzeja Machejka, ale o tym już w kolejnym wpisie, kiedy uda się ustalić kolejne fakty z życia rodu Machejków.
Życzę wam wszystkim wytrwałości w poszukiwaniach, nagrodzonej sukcesami genealogicznymi.
Autor:
Ania Bernat- Mścisz
Zapraszam do udostępniania wpisu z zaznaczeniem skąd pochodzą informacje, podanie linku, autora.
Zapraszam do kontaktu, do pozostawiania komentarzy.
Bardzo proszę o zgłaszanie niedziałających linków.
Wcześniejsze wpisy:
Niepodległość i Wincenty Machejek
Jak pradziadek chronił się przed kulami
żródła:
Księgi parafii Miechów tutaj
Indeksy Parafii Miechów link tutaj
Spisy ludności województwa krakowskiego tutaj
Księgi metrykalne parafii Miechów znajdują się w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach, Archiwum Narodowym w Krakowie , Archiwum Parafialnym w Miechowie, USC Miechów.
Chodów Historia
Uniejów tutaj
Od 2011 roku szukałam informacji o moim Augustynie Machejku.
Miechów 1676-1730
Liber Baptisatorum 1676-1730 zindeksowana.
Praca nad indeksacją pochłonała kilka mięsięcy, ale udało się ją zakończyć.
Księga obejmuje spisy chrztów miasta Miechów (2350 wpisów), Podmiejska Wola (278), Zagorzyce (129), Pstroszyce (309), Podleśna Wola(201), Siedliska (142), Strzeżów(214), Brzuchania (284), Kalina (154), Wola Bukowska (229), Poradów(147), Szczepanowice (201), Przesławice (226), Jaksice (290), Kamieńczyce(94), Komorów (144), Biskupice(285), Falniów(209), Witowice(22) dodatkowo Wymysłów (1), Smroków (1),
Łącznie w najstarszej księdze chrztów za lata 1676-1730 dotyczącej parafii Miechów zapisano 5910 ochrzczonych.
Wśród tych wpisów znalazły się również dodatowo dwa chrzty dotyczące Przesławic z 1731r. i jeden wpis z 1746 z Kamieńczyc.
Co ciekawego, poza oczywiście wykazem potecjalnych przodków, krewnych i skoligaconych zawiera księga chrztów z parafii Miechów za lata 1767-1730.
Najpopularniejsze imiona nadane na chrzcie zapisane w najstarszej księdze chrztów parafii Miechów
Wojciech 345 razy, Jan 339, Andrzej 161, Maciej 154, Marcin 140, Stanisław 136, Franciszek 131, Wawrzyniec 126, Kazimierz 129, Błażej 122, Tomasz 122, Walenty 112, Mateusz 100,
Katarzyna 249, Zofia 219, Agnieszka 196, Marianna 188, Jadwiga 161, Anna 117,
Najrzadziej nadawane na chrzcie imiona to:
Aleksy 1, Bazyli 1, Bernard 1, Bogusław, Bonawentura 1, Dionizy 1, Filip 1, Godfryd 1, Hipolit, Krystian 1, Ludwik 1, Maksymilian 1, Rafał 1, Tadeusz Juda 1, Wacław 1, , Aleksander 2, Walerian 2,
Potentiana 1, Petronela 1, Wiktoria 1, Teodora 1, Maria Magdalena 1, Joanna 1, Urszula 2, Anastazja 3,
Najczęściej występujące nazwiska zapisane w księdze 1676-1730:
Baran/Barańczyk/Baranek/ Baron łącznie 47, Bodzioch/Bodziochowic/ Bodziochowicz 31, Bogacz 25,
Chojnacki/Choynacki/Hoynacki 46,
Dąbrowski 32, Domagała 34, Dzwigała/Dzwigiełka 46, Garguła/Gargula/Gargulski 20, Gas/Gasik 23, Głupczyk/Głupi/ Głupiński 19, Gołek 32,
Idzik/Idzikowicz/ Idzikowic 32,
Jańcuła 26, Jarno/Jarnocha 22, Jarza 16, Jęś/ Jęsiowic 18,
Kaczmarz/ Kaczmarczyk/Kaczmarzyk 28, Kaczor/Kaczorowicz 18, Kajdy/Kaydy 24, Karaś 31, Kobylec/Kobyłka 19, Kopeć/Kopecki/Kopcik/Kopciowicz 43, Kozieł/Koziołek/Kozłowski 31, Kurpa/Krupczyk/Krupski 18, Krzykawski 21, Kwapień 31,
Lenart/Lenard, Lenartowicz 25, Liszka 43,
Łojan 26,
Małpa 24, Miłek 21, Młynarz/Młyński 33, Musiał/Musialik/Musiałek 21,
Naziemiec 25, Nowak/Nowaczek/Nowakowski 60,
Paluszek/Paluszkiewicz/ Papai/Papaj/Papay 23,Pasternaczek/Pasternak 18, Pazera 25,
Rygwa/Rygwański 25,
Sierz/Sierzyk/Sierzycki 25, Spiechowicz/Spiechowic 33, Stach/Stachowicz/Stachowic 40, Stan/Stano 19, Starek/Staruch 22, Stoy/Strój/Strojecki 34, Szarek 19, Szwaja 21,
Wędzony 20, Wilk 41, Wlazło 22, Włodarczyk 51, Wrzeszcz/Wrzeszczowicz/Wrzeszczowic,
Żądlik/Żądło 20
Ciekawe wpisy w najstarszej księdze chrztów parafii Miechów.
Wieś Zagorzyce
W roku 1689 na stronie 231 pojawia się pod datą 26.01.1689 roku chrzest
Matthia Jacobi militis ( żołnierz ) at Sophia Conjugum Legitimorum. Levantes Albertus Murdzek et Agnes Krauzowicowa
Miasto Miechów
14 Lutego 1714 roku
baptisavi Joannes Godfrid Paretim Joannis et Catharina Kromerowie Saxoniorum Militum
Conjugum Legit. , Levantibus Joanne David(?) (?) Andrea Ateisser (?) et Catharina K(?) nner
12 lutego 1718, miasto Miechów 
Chrzest Walentego ojciec Wawrzyniec Romanowski alias (zwany też) Tracz i Regina
wpis z 15 grudnia 1696 roku, wieś Siedliska
Augustyn Burzynski ochrzcił dziecko imieniem Antoni (pierwotnie wpisano imię Tomasz) Gnosi Magnifici Jan Krzysztof Gogólinski i Gnosa Anna
gnosa, gnosor -szlachetnie urodzena, -ny
Magnifici- wielmożny
31 kwietnia 1714, Brzuchania
Zapisano chrzest dziecka, imię Krystyna , rodzice Tomasz Przybysz (?) Sołtys ab Obrom (sołtys z Wolbromia) i Marianna, rodzice chrzestni Mikołaj Widys i Anna Biesowa. 
11 Grudnia 1722 roku, Wieś Komorów
ochrzczono dziecko imieniem Tomasz,
rodzice Marcin Młynarz Komorowski alias Chalas i Regina
Wiele lat poświęconych indeksacji pozwala mi stwierdzić, że to właśnie mozolne spisywanie całej księgi daje największe szanse na odszukanie przodków.
Życzę wszystkim poszukującym owocnych łowów genealogicznych.
Bardzo proszę o uszanowanie mojej pracy i nie kopiowanie treści, zapraszam jednak do udostępniania linków do bloga i podania autora wpisu.
Autor:
Ania B.-M.
Rogala z Kleczy region Wadowic
Poszukiwania przodków zawsze dostarczają mi wielu pozytywnych emocji czuje się jak Genealogiczny Sherlock Holmes, kiedy odkrywam kolejne nieznane dotąd fakty z życia naszych przodków.
Kiedy szukałam informacji o przodkach z małopolski, jednym z miejsc były Czaple Wielkie. Tam mieszkali Ostrowscy od ok.1865 do końca XIX wieku. Pradziadek Kazimierz Ostrowski był, jak podano w aktach z 1867 roku włościaninem polowym dworskim. Jego żoną jak wynikało z akt urodzeń ich potomków była Anna z domu Rogala. Nie udało się odszukać aktu ślubu (być może odbył się w okolicach Opatkowic/ Proszowic gdzie urodziły się ich pierwsi potomkowie) zatem jedynym dobrym tropem było odszukanie aktu zgonu. Szukając informacji o tych przodkach, skontaktowałam się z (Elgra) Elżbietą Grabowską, która również jest zainteresowana tymi regionami. Podpowiedziała mi najprostszą, jak się okazało drogę aby znaleźć akta zgonów, czyli USC Gołcza.
Było to na początku listopada 2011 roku . Jeszcze tego samego dnia napisałam do USC i po paru godzinach otrzymałam pierwszą informacje moich przodkach Ostrowskich a także spokrewnionych.
Anna moja 3 x prababcia miała lat 103 kiedy zmarła w Czaplach Wielkich w 1925 roku . Tak przynajmniej podano w aktach dotyczących jej zgonu.
W akcie tym zapisano informacje o miejscu urodzenia Anny – użyto nazwy KLETCA w Małopolsce
(Nigdy nie byłam w Czaplach Wielkich choć zdażyło mi sie odwiedzić bliskie tego miejsca okolice. Czy na cmentarzu w Czaplach istnieje jeszcze grób Anny Ostrowskiej z Rogalów?)
W akcie zgonu zapisano miejsce urodzenia jako : Klete(a)j z Małopolski i również podano lat 103
Anna była wdową po Kazimierzu Ostrowskim, który zmarł w Czaplach Wielkich w 1893 roku.
Przez kilka lat szukalam odpowiedzi skąd mogła pochodzić Anna i gdzie znależć księgi.
Typowałam do sprawdzenia dwa miejsca : Brzostek ( wieś Klecie ) i Wadowice / Klecza Górna. Niestety mieszkając daleko od Krakowa i tego regionu nie miałam dostępu do tych danych. Latem 2016 roku skontaktowałam się z Elżbieta Fikus, która szuka również tam tam gdzie ja (Kamień, Jeżowe, Krzywa Wieś i okolice). To za jej podpowiedzią skłoniłam się bardziej do poszukiwań dostępu do okolic Wadowic i Kleczy.
Jesienią miałam szczęście spotkać się z bracią genealogiczną na III Konferencji Genealogicznej w Brzegu (wspaniałe święto genealogów). Tam poznałam Anette Bielecką z Krakowa, której znajomy (jestem za to ogromnie wdzieczna) odszukał dla mnie akt urodzenia Anny c. Mikołaja Rogali i Katarzyny !!!!
Zatem Anna miała prawie lat 90 (bez kilku tygodni) a nie 103 lata kiedy zmarła.
W akcie zapisano:
Anna –
(ojciec) Nicolaus Rogala Andrea et Monica Warchał , filius
Anna córka Mikołaja ( syna Andrzeja i Moniki Warchał) )
(matka) Catharina -Adamczyk Antoni et Margaretha Mamarczyk, filia
Katarzyna (córka Antoniego i Małgorzaty Mamczarczyk )
udało również się odnależć akt ślubu Mikołaja i Katarzyny z 1833 roku
Znalazł się również dokument dotyczący urodzenia Katarzyny (mojej 4x prababci)
rok 1814 Łękawica ad Calvaria
Listopad 17
dom numer 19
Catharina, ojciec Antonius Adamczyk, matka Margaretha Mamczarczonka
Dziś przeglądając strony na szukajwarchiwach natknęłam się na mapy dotyczące regionu Wadowic.
Miejsca oznaczone na mapie (rok 1848)
Łękawica at Kalwarya
Górni, Podgórze, Podedworem, Chliwna Bach, Zaczlonkam, Nad Barańkówką, Barańkówka, Wodniakówna, Zagórze, Debowka, Wawrzek, Nadedworem, Oblask, Ostałowa, Kornelin, Paprotnik
Ciekawostką dla mnie umieszczenie na mapie nazwisk właścicieli gruntów!!!.
Do gruntów przypisane są nazwiska część z nich udało mi się odczytać :
Macieja Adamczyka, Jana Adamczyka, Mamczarczyka Józef i Wiktoria, Słupiński Józef i Marianna, Łach Wawrzyniec, Worytko Mikołaj, Janik Ludwik, Pawik Marya, Gebala Józef, Okręgl:(Okręglicki) Jan i Anna, Sadzik Marya, Kubasik Józef i Anna Dobrówka, Porębska Maryanna, Paweł Ławik, Flasiak, Nowak Jędrzej, Zadora Jan, Mamczarczyk Wojciech, Koralczyk Wawrzyniec, Warchał Jędrzej, Radomski, Piw. (Piwowarczyk?) Aniela,Piw. Ludwik, Piw. Jan, Piw. Józef, Adamczyk z Rączkiewiczów Wiktoria, Anna Warchał(spadek) , Agnieszka Rączkiewicz,
Niedawno udało mi się nawiązać kontakt z Gosią Kurek, która również ma przodków w tej parafii mam nadzieje, że w przyszłości uda się wspólne ułożyć jeszcze więcej informacji o przodkach z tego regionu.
Centralnym punktem na mapie regionu małopolski jest oczywiście Kraków, centrum życia wielu królów Polski. To tu często zbiegały się drogi moich przodków mieszkających w Czaplach Wielkich, w Koniuszy (Piotrkowicach, Miechowie, Pstroszycach, Podleśnej Woli), a także Kleczy (Łękawicy). Więcej o odwiedzinach Krakowie tutaj.
Autor:
Ania B.M
Bardzo proszę o uszanowanie mojej pracy i nie kopiowanie bez podania linku oraz autora .
mapa zamieszkania przodków tutaj
wywód przodków:tutaj
O Ostrowskich tutaj
i tutaj
Źródła:
USC Czaple Wielkie
AN Kraków
Mapy Kataster Galicyjski syg.3072 tutaj
