Na Kujawach zapusty kończą się tradycyjnym chodzeniem z Kozą.

Obrzędy znane mi się od dawna, bo wychowałam się na Kujawach. Znana jest mi Koza Szymborska (miejscu gdzie urodził się Jan Kasprowicz) i Koza Mątewska

Dzięki uprzejmości Muzuem Etnograficznego w Toruniu otrzymałam płyty w języku polskim i angielskim, na których, przedstawione są tradycyjne zwyczaje, na przykład „Chodzenie z Kozą”. / Shroveide (Zapusty) Costoms” Waling with a goat”- in Kuyavia Region

Autorzy tak opisali przedstawione na płycie zwyczaje: ” Płyta jest poświęcona jednemu z najciekawszych zwyczajów dorocznych, stanowiących swoisty fenomen kulturowy nie tylko w skali regionów przynależnych do naszego województwa, ale i całej Polski „Chodzenie z kozą” związane jest z zapustami, czyli czasem przypadającym na koniec karnawału, od tłustego czwartku do wtorku przed Środą Popielcową. Ten spotykany do dziś na Kujawach obrzęd, polegający na kolędowaniu z maszkarami zwierzęcymi, wywodzi się z czasów przedchrześcijańskich. Tak jak w innych podobnych zwyczajach, popularnych w wielu regionach Polski od adwentu do Wielkanocy, splata się tu wiele sensów: magiczny, symboliczny, ludyczny, społeczny. Jako zjawisko kulturowe corocznie i spontanicznie odtwarzane przez mieszkańców wsi, „chodzenie z kozą” na Kujawach jest jednym z najważniejszych elementów dziedzictwa niematerialnego w naszym województwie. ”

Zapusty w zwyczajach ludu Tarnobrzeskiego  

Wydawnictwo z roku 1895, zawiera między innymi opis trzech statnich dni Zapustów. Niedziela, poniedziałe i wtorek poprzedzające Popielec nazywany przez mieszkańców okolic Tarnobrzega wstępną środą, są zatem punktem kulminacyjnym „karnawałowego wesela”. „Muzyki grają, wszyscy piją na umór – a młodzież wyprawia różne kómedyje „.

Na pograniczu powiatu w ostatni dni zapustów ówczezna młodzież w Jastkowicach i sąsiadniej Pysznicy urządzała zabawę.

” Zbierze się trzech kilkunastoletnich zuchowatych chłopaków i daje po domach, kędy ludzie wesoło zabawiają, proste, ale pocieszne przedstawienie. Jeden z osmoloną twarzą, przyprawionymi na czole baranimi rogami, ubrany w czarny kusy frak, z wolim ogonem ukręconym ze słomy w tyle, trzyma w ręku małe żelazne widły- to d j a b e ł. Drugi -ubrany w biały kobiecy fartuch, długi okolisty, owija się w prześcieradło, na twarz przydziewa prawdziwą maske z kory świerkowej, lub sosnowej, albo z papieru, na głowę „ciekę dzidziatą” ( szpiczasty czubek /czako) z papieru, przez plecy przewiesi mały worek z piaskiem, niby starodawny zegar, w ręku trzyma kosę, a u pasa wisi osełka, jak u kosiarza to śmierć. Trzeci- uwiązany na słomianym łańcuchu, okręcony od stóp do głów powrózłami grochowianymi przedstawia- z a p u s t a p i j a k a. „

Tak przebrani wiejscy artyści wchodzą do domów odgrywając scenę zwaną – koniec pijaka.

” Djabeł wprzód przykucykuje, chowa się za piec. Śmierć ostrzy przy drzwiach kosę, a z a p u s t- p i j a k, pije wódkę, tańczy, śpiewa i zatacza się, … Gdy w najlepsze się bawi i hula, skrada się z tyłu ś m i e r ć i „śmaja ” kosą . – ucina p i j a k o w i głowę.

W rzeczywistości spada czapka, niby głowa p i j a k o w i, poczem tenże chwiejąc się upada na ziemię- bęc! D j a b e ł wyskakuje zza pieca, tam go przysiada, przewraca na wszystkie strony, chwyta ble jaki naczynie w izbie i udaje, że smołę gorącą na niego leje, – p i j a k stęka, jęczy, prosi o zmiłowanie, choć o krople wody. Wtedy śmierć litując się nad nim prosi domowników, żeby mu wody podali, ci podają mu kieliszek wódki, który go ocuca i orzeźwia. Potem wszyscy trzej- diabeł, śmierć i zapusty -pijak , rzucają się w taniec i spiewają: A gdzieżeś się podział nasz miły zapuście ?.. Cztery spery w grovhu były a piąta w kapuście. „

Za to przedstawienie dostawali wódkę, parę jajek, kilka centów, gdziniegdzie częstowano ich plackiem, pierogiem czy kapustą.

Polskie zapusty -muzycznie

W dawnych wydawnictwach można znaleźć np. zapisy nutowe,

Wielmożnemu Zygmuntowi hr. Cieszkowskiemu

Polskie zapusty Mazury

na fortepian

zapis nutowy przez Adama Wrońskiego

Zapisy muzyczne Polskie Zapusty pochodzą z 2 połowy XIX wieku, autorstwa Adama Wrońskiego.

Opis zwyczajów weselnych Oracja .

Miechów i Muzykanci

autor wpisu:

Ania Bernat-Mścisz

źródła:

Czas świętowania- wydane przez NME

Zwyczaje zapustne na Kujawach- wydane przez MET

Zapusty, Popielec, Wielkanoc- opisy XIX – zasoby POLONA

Polskie Zapusty Mazury- XIX- zasoby POLONA